Biuro Polskie w Tajpej

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica oraz język urzędowy

Tajwan położony jest na południowy-wschód od Chińskiej Republiki Ludowej, oddzielony od niej od zachodu Cieśniną Tajwańską, otoczony od północy Morzem Wschodniochińskim, a od strony południowej i wschodniej Morzem Filipińskim. Terytorium Tajwanu zajmuje powierzchnię ok. 36,2 tys. km² i obejmuje główną wyspę o nazwie Tajwan, a także archipelag Peskadorów oraz archipelagi Matsu i Kinmen (oddalone od terytorium ChRL o zaledwie kilka kilometrów), ponadto również inne wyspy i wysepki. Całkowita linia brzegowa Tajwanu wynosi ponad 1.500 km (z czego 1.239,6 km przypada na wyspę Tajwan).

Tajwan sprawuje efektywną kontrolę nad archipelagiem Dongsha (zw. również Pratas – terytorium sporne z ChRL) oraz rości sobie prawa do około 150 wysp, skał i płycizn, z których najważniejsze to wyspy archipelagu Nansha (zwanym także Spratly – teren sporny między Tajwanem, Brunei, ChRL, Filipinami, Malezją i Wietnamem), płycizna Scarborough (terytorium sporne pomiędzy Tajwanem, ChRL oraz Filipinami) oraz wyspy Zhongsha (Macclesfield Bank – terytorium sporne pomiędzy Tajwanem, ChRL, Filipinami i Wietnamem). Wyspy Paracelskie (Xisha) są terytorium spornym między Tajwanem, ChRL oraz Wietnamem, a wyspy Diaoyu (na Tajwanie zwane Diaoyutai, w Japonii - Senkaku) są terytorium spornym między Tajwanem, ChRL, a Japonią.

Terytorium Tajwanu zamieszkiwane jest przez 23,45 mln mieszkańców (2021, Wydział Statystyczny, MSW Rep. Chińskiej). Populacja jest wyrównana w kwestii płci: 50,46% mieszkańców Tajwanu to kobiety. Bardzo niski jest przyrost naturalny, który od ponad 25 lat utrzymuje się na poziomie poniżej 1%, a w 2020 r. wyniósł -0,46%. Tajwan jest jednym z najgęściej zaludnionych terytoriów na świecie. Obecna gęstość zaludnienia wynosi 648 osób na km kwadratowy. Średnia długość życia na Tajwanie wynosi 81 lat (78 dla mężczyzn i 84 dla kobiet). W grupie wiekowej powyżej 15 lat ok. 43% populacji posiada średnie, a kolejne 43% wyższe wykształcenie.

Formalnie Tajwan zamieszkują dwie grupy etniczne: Chińczycy Han (97,7%) oraz Aborygeni tajwańscy (2,3%). Rząd Tajwanu oficjalnie uznaje szesnaście plemion aborygeńskich. Największe z nich to Amis (37,3% ludności autochtonicznej), Paiwan (17,9%) oraz Atayal (15,9%). Istnieją także plemiona nieuznawane przez rząd (głównie na terenach równinnych), takie jak Basay, Babuza, Kategalan i Pazih. Aborygeni tajwańscy zamieszkują przede wszystkim obszary wysokogórskie, południowo-zachodnie wybrzeże Tajwanu oraz wyspę Lanyu. W społeczeństwie tajwańskim istnieje dodatkowo nieformalny podział na Tajwańczyków, czyli ludność chińską, która kolonizowała Tajwan począwszy od XIV w. (ok. 84%, tzw. benshengren) oraz Chińczyków, którzy przybyli na Wyspę wraz z wojskami Kuomintangu w 1949 r. i ich potomków (ok. 14%, tzw. waishengren lub xinzhumin), a także Aborygenów (yuanzhumin). Stosunkowo dużą część społeczeństwa stanowi podgrupa etniczna Hakka pochodząca z południa Chin (głównie z prowincji Guangdong, także Jiangxi, Fujian, Hainan), której członkowie należą do grupy Chińczyków przybyłych na wyspę zarówno przed jak i po roku 1949. Tajwańscy Hakka zamieszkują głównie tereny centralno-północne (powiaty Hsinchu, Miaoli oraz Taichung) oraz południowe (Pingtung oraz Taitung) i stanowią ok. 20% populacji wyspy.

Stolicą Tajwanu jest Tajpej, będące wraz z przyległościami największą strefą miejską na wyspie. Miasto Tajpej zamieszkiwane jest przez około 2,6 mln mieszkańców (2020, Urząd Miasta Tajpej), jednakże cała aglomeracja (obejmująca Tajpej, Nowe Tajpej oraz Keelung) liczy ponad 7 mln mieszkańców (ok. 30% populacji kraju). Kolejnymi metropoliami są: Taichung (2,81 mln), Kaohsiung (2,77 mln), oraz Tainan (1,89 mln).

Językiem urzędowym Tajwanu jest język mandaryński (chiński), na co dzień używany przez 80% mieszkańców. Na Tajwanie w piśmie używa się pełnych form (tzw. tradycyjnych) znaków chińskich, które w Chinach i Singapurze zostały zastąpione znakami uproszczonymi. Poza językiem mandaryńskim w użyciu są także: język południowy min (znany także jako minnan, tajwański lub hoklo), hakka oraz języki Aborygenów tajwańskich.

W oficjalnym kalendarzu lata liczone są od momentu proklamowania Republiki Chińskiej w 1911 r. Tym samym rok 1912 był rokiem pierwszym, rok 2011 był rokiem setnym, a rok 2022 jest rokiem 111. Jednocześnie używa się kalendarza gregoriańskiego.

Tajwan znajduje się w strefie czasowej GMT+8. Nie zmienia się czasu między letnim a zimowym, w związku z czym w sezonie zimowym różnica czasu w stosunku do Polski wynosi +7 godzin, a w lecie +6 godzin. 

Warunki klimatyczne

Tajwan znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego na północy i tropikalnego na południu. Najcieplejszym miesiącem jest zazwyczaj lipiec, w którym średnia temperatura (w Tajpej) wynosi ok. 28,5˚C, najzimniejszym zaś luty – średnio ok. 15˚C. Najsuchszym miesiącem jest listopad, kiedy średnia wartość opadów wynosi poniżej 100 mm. Najwyższy poziom opadów występuje podczas miesięcy letnich (wówczas też Tajwan nawiedzany bywa przez tajfuny).

Wyspa znajduje się na styku płyt tektonicznych (eurazjatyckiej i filipińskiej), przez co występują tu częste trzęsienia ziemi. W zdecydowanej większości są to jednak wstrząsy o sile nie przekraczającej 4 stopni w skali Richtera (w większości przypadków nieodczuwalne dla mieszkańców). Jedno z najsilniejszych trzęsień ziemi miało miejsce w 1999 r. i spowodowało poważane zniszczenia w centralnej części Wyspy. 6 lutego 2016 r. miało natomiast miejsce trzęsienie ziemi o sile 6,4 w skali Richtera, które spowodowało zawalenie kilku budynków w mieście Tainan na południu wyspy. 6 lutego 2018 r. trzęsienie ziemi o sile 6,4 w skali Richtera nawiedziło Hualien; zginęło 17 osób.

Główne bogactwa naturalne

Poza bogatymi złożami marmuru oraz surowców skalnych używanych do produkcji materiałów budowlanych, Tajwan nie posiada znaczących gospodarczo złóż innych surowców mineralnych. Blisko 55% terytorium Tajwanu jest zalesione (głównie są to tereny górskie), 24% to grunty orne, a około 5% to tereny pastwiskowe. Praktycznie całość surowców energetycznych jest importowana.

System walutowy, kurs i wymiana

Od 1949 r. oficjalną walutą Tajwanu jest Nowy Dolar Tajwański (TWD). W obiegu znajdują się monety o nominałach 1, 5, 10, 20, 50 dolarów tajwańskich oraz banknoty 100, 200, 500, 1000 oraz 2000 TWD. Wymiana walut odbywa się przede wszystkim w ramach systemu bankowego.

Według danych tajwańskiego Banku Centralnego średnioroczny kurs wymiany dolara tajwańskiego do dolara amerykańskiego za lata ubiegłe wynosił odpowiednio  33,05 (2009), 31,64 (2010), 29,46 (2011), 29,61 (2012), 29,77 (2013) i 30,37 (2014), 31,90 (2015), 32,3 (2016), 30.44 (2017), 29.95 (2018), 30,92 (2019), 29,57 (2020). Na koniec sierpnia 2021 r.  średni kurs wymiany dolara amerykańskiego w stosunku do dolara tajwańskiego wynosił 27,77.

Wartość dolara tajwańskiego w stosunku do złotego systematycznie wzrasta w ostatnim czasie (od września 2016 r. do  września 2021 r. aprecjacja TWD o 16,6%). Kurs dolara tajwańskiego w dniu 22 września 2021 r. wg NBP wynosił 0,1421 PLN.

Religia

Ponad 81% mieszkańców Tajwanu uważa się za osoby wyznające jakąś wiarę. Religiami o największej liczbie wyznawców są buddyzm (35,1%) oraz taoizm (33%). Kolejnymi religiami są: I-Kuan Tao /Yiguandao/ – synkretyczna Religia Wszechobecnej Prawdy założona w XVII w. (3,5%), protestantyzm (2,6%) oraz katolicyzm (1,3%). W społeczeństwie można zaobserwować bardzo silne wpływy filozofii konfucjańskiej. Istnieje duży stopień wolności wyznaniowej gwarantowanej przez konstytucję, a żadna z religii nie podlega dyskryminacji. W społeczeństwie panuje pełna tolerancja dla wszystkich wyznań religijnych.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

Pełen wykaz dni ustawowo wolnych od pracy znajduje się na stronie Biura Polskiego w Tajpej www.poland.tw pod zagadnieniem Dni Wolne w zakładce Biuro. 

Infrastruktura transportowa

Główne miasta umieszczone są po zachodniej stronie Tajwanu, wzdłuż wybrzeża Cieśniny Tajwańskiej, co znacząco ułatwiło rozwój infrastruktury lądowej. Sama Cieśnina jest kluczowym szlakiem morskim Pacyfiku, łączącym Azję Wschodnią z rynkami Europy, Afryki i Azji Płd. i Zach. Wody te posiadają znaczenie strategiczne dla gospodarek Azji Wsch., w tym także Chin.

W 2006 roku na Tajwanie zakończona została realizacja dwóch wieloletnich projektów, z których jeden dotyczył Szybkich Kolei Tajwańskich (THSR), w tym specjalnie wybudowanej trasy łączącej Tajpej z leżącym na południu miastem Kaohsiung, o łącznej długości 360 km (czas przejazdu pomiędzy stolicą a Kaohsiung wynosi 1 godz. 36 min). Wszystkie główne miasta zachodniego wybrzeża Tajwanu podłączone są do tej trasy. Całkowity koszt inwestycji wyniósł ok. 14 mld USD. Istnieją również inne rozbudowane połączenia kolejowe. Poza koleją popularne są też autobusy, które przez całą dobę kursują pomiędzy wszystkimi głównymi ośrodkami miejskimi.

Drugim ze zrealizowanych ważnych projektów infrastrukturalnych było oddanie do użytku po 15 latach budowy drugiego najdłuższego w Azji (12,8 km) i piątego na świecie tunelu Hsuehshan przeznaczonego dla ruchu kołowego. Tunel ten skrócił czas przejazdu ze stolicy do miasta Yilan o ok. 90 min (ze 130 do 40 min), co w znaczący sposób usprawniło transport pomiędzy stolicą a wschodnim wybrzeżem. Głównymi drogami Tajwanu są autostrady nr 1 oraz nr 3, łączące stolicę Tajpej na północy z Kaohsiung na południu. Istnieją również liczne wewnętrzne połączenia lotnicze, także z mniejszymi wyspami otaczającymi Tajwan.

Przejścia graniczne znajdują się w głównych portach lotniczych (Tajpej Songshan, Taoyuan, Taichung oraz Kaohsiung) oraz portach morskich (Kaohsiung i Keelung), do których zawijają również transoceaniczne statki wycieczkowe. Z wysp Kinmen i Matsu istnieją połączenia promowe do Chin (od 2020 roku zawieszone ze względu na pandemię koronawirusa).

Od 11 stycznia 2011 r. obywatele państw strefy Schengen zwolnieni są z obowiązku posiadania wizy wjazdowej na pobyty do 90 dni (pod warunkiem posiadania paszportu ważnego przynajmniej 6 miesięcy w dniu wjazdu na Tajwan). 

Mieszkańcy Tajwanu zwolnieni są z obowiązku posiadania wizy wjazdowej do strefy Schengen na pobyt nie przekraczający 90 dni w ciągu każdego okresu sześciomiesięcznego.

Ustrój polityczny

Tajwan jest demokracją parlamentarną, gdzie władzę sprawują obywatele wybrani przez społeczeństwo w wyborach powszechnych.

Na Tajwanie wyróżnić można cztery zasadnicze poziomy władzy: pierwszy – centralny – składa się z Prezydenta i Wiceprezydenta (wybieranych w drodze wyborów powszechnych) oraz z pięciu odrębnych Izb: Ustawodawczej, Wykonawczej, Sądowniczej, Kontrolnej oraz Egzaminacyjnej. Prezydent sprawuje rolę głowy państwa oraz zwierzchnika sił zbrojnych, a także pełni istotną rolę we współtworzeniu władzy wykonawczej. Kolejnymi poziomami są: poziom miast wydzielonych; poziom powiatów i miast na prawach powiatu; poziom dzielnic miast wydzielonych i miast na prawach powiatu; miast podległych powiatom i gmin miejskich oraz wiejskich.

Władza ustawodawcza

Najwyższym organem władzy ustawodawczej jest jednoizbowy parlament (Izba Ustawodawcza), który od 2008 r. liczy 113 deputowanych (poprzednio 225). Kontroluje on prace Izby Wykonawczej. Członkowie parlamentu wybierani są w następujący sposób: 73 mandaty obsadzane są w drodze ordynacji większościowej w jednoosobowych okręgach wyborczych, a 34 według systemu proporcjonalnego przez kandydatów zgłoszonych na listach przez partie polityczne (przynajmniej połowę wybranych z każdej listy kandydatów muszą stanowić kobiety); 6 mandatów obsadzanych jest w dwóch trzymandatowych okręgach wyborczych wśród ludności autochtonicznej (aborygenów tajwańskich). Kadencja parlamentu trwa 4 lata.

 W ciągu ostatniej dekady Izba Ustawodawcza wyraźnie zyskała na znaczeniu, stając się głównym forum dyskusji dwóch największych partii politycznych. Tajwańska scena polityczna zdominowana jest przez dwa obozy: tzw. „zielonych” (skupionych wokół Demokratycznej Partii Postępowej, DPP) oraz tzw. „niebieskich” (centrum którego stanowi Kuomintang – Chińska Partia Narodowa, KMT).

 W wyborach 16 stycznia 2016 r. doszło do pierwszej od ośmiu lat zmiany ekipy rządzącej. 68 mandatów (o 28 więcej niż w wyborach w 2012 r.) zdobyła Demokratyczna Partia Postępowa (DPP), zaś rządzący do tej pory Kuomintang otrzymał jedynie 35 mandatów w parlamencie (spadek o 29 mandatów). Nowością na tajwańskiej scenie politycznej jest Partia Nowej Siły (New Power Party, NPP), powstała w wyniku Ruchu Słoneczników w 2014 r. Jej postulaty skupiają się wokół praw człowieka, wolności społecznych i gospodarczych oraz niezależności Tajwanu. Mimo, że partia ta występuje jako niezwiązana z tradycyjnymi obozami "zielonych" i "niebieskich", to ze względu na zbieżność jej postulatów z programem DPP partia ta wspiera nowy rząd w większości spraw. Ponadto trzy mandaty zdobyła "pro-niebieska" partia People First Party, jeden mandat także "pro-niebieska" Non-Partisan Solidarity Union, zaś jeden mandat zajmowany jest przez osobę nie przynależącą do żadnej partii.

W wyniku wyborów samorządowych, które odbyły się 24 listopada 2018 r., rządząca Demokratyczna Partia Postępowa straciła władzę w większości samorządów na rzecz opozycyjnej KMT.

Powyższy trend odwrócił się w wyborach 11 stycznia 2020 r., w których Demokratyczna Partia Postępowa utrzymała większość parlamentarną w liczbie 61 mandatów (o 7 mniej niż w wyborach 2016 r.). Opozycyjny Kuomintang uzyskał 38 mandatów (o trzy więcej niż poprzednio). Nową partią, która weszła do parlamentu (5 mandatów) jest partia Taiwan People’s Party, której założycielem i przewodniczącym jest prezydent miasta Tajpej Ko-Wen-je. Nie opowiada ona się ani za obozem pro-niebieskim ani pro-zielonym, twierdząc, że jest partią centrum.

Władza sądownicza 

Izba sądownicza (tj. Judicial Yuan) jest działem administracji rządowej odpowiedzialnym za wymiar sprawiedliwości Tajwanu. Na czele urzędu stoi sędzia przewodniczącym Hsu Tzong-li, wybierany wraz z wiceprzewodniczącym przez Prezydenta Republiki Chińskiej. Izba składa się z 15 członków stojących na straży prawidłowej i jednolitej interpretacji Konstytucji. Ośmiu Sędziów Najwyższych, w tym przewodniczący oraz wiceprzewodniczący, sprawuje urząd w ciągu czteroletniej kadencji, natomiast pozostali członkowie wchodzą w skład izby na okres ośmiu lat.

Izba sądownicza odpowiedzialna jest za nadzór Sądu Najwyższego, Sądów Powszechnych
oraz Okręgowych, Sądy Administracyjnego i Komisji ds. Sankcji Dyscyplinarnych Funkcjonariuszy Publicznych. Zgodnie z Konstytucją Republiki Chińskiej do głównych kompetencji Izby należą m.in.: interpretacja Konstytucji i ujednolicenie interpretacji praw i nakazów, orzekanie w sprawach cywilnych, karnych oraz administracyjnych. W przypadku postawienia w stan oskarżenia Prezydenta lub wiceprezydenta, a także w sprawach dotyczących naruszeń Konstytucji przez partie polityczne,  zadaniem Izby jest pociągnięcie takowych do odpowiedzialności w ramach działania Trybunału Konstytucyjnego.

Władza kontrolna

Władza kontrolna to jedna z pięciu gałęzi rządu Republiki Chińskiej o statusie agencji śledczej, która monitoruje pozostałe Izby. Jest urzędem o randze rządowego audytora wykonawczego, jednocześnie działając na zasadach zbliżonych do funkcjonowania rzecznika praw obywatelskich. Struktura Izby Kontrolnej składa się z przewodniczącego, wiceprzewodniczącego, Ministerstwa Audytu (tj. National Audit Office) oraz 27-osobowej rady, podzielonej na szereg komitetów oraz stałych komisji spełniających różne cele.

Władza egzaminacyjna

Izba Egzaminacyjna (tzw. Examination Yuan)  stanowi unikalny organ władz centralnych Republiki Chińskiej, będący odpowiedzialny za przeprowadzanie i nadzorowanie egzaminów  służby cywilnej w państwie, jak i poszczególnych egzaminów branżowych. To instytucja oparta na idei autonomizmu oraz równoważności wobec pozostałych władz centralnych, której prekursorem był Ojciec Narodu Republiki Chińskiej, Sun Jat-sen odwołujący się do tradycji chińskich egzaminów urzędniczych. System owych egzaminów, uważany w przeszłości za przeszkodę na drodze reform, został zniesiony w cesarstwie chińskim w 1905 roku. Sun Jat-sen natomiast twierdził, że jest to jeden z najistotniejszych elementów dawnego ustroju, ograniczający cesarski autokratyzm, dlatego warto wykorzystać go w nowym systemie republikańskim.

Według przepisów rozdziału VIII Konstytucji z 1946 roku regulującej współczesne zadania i uprawnienia władzy egzaminacyjnej wynika, że jest to organ powoływany na sześcioletnią kadencję przez prezydenta Republiki, za zgoda Izby Ustawodawczej. Składa się z 21 członków, w tym piastującego urząd przewodniczącego, którym jest Huang Jong-tsun (黃榮村) oraz wiceprzewodniczącego. W ramach Izby działają trzy instytucje niższego szczebla: Ministerstwo Egzaminów, Ministerstwo Służby Cywilnej i Komisja Gwarancji Zatrudnienia Urzędników Służby Cywilnej i Szkoleń.

Do obowiązków Izby należy kontrola kwalifikacji pracowników w zawodach technicznych i specjalistycznych, kompetencji niezbędnych do pełnienia stanowisk w służbie cywilnej oraz ich weryfikacji. Sprawuję pieczę nad przeprowadzaniem egzaminów, a także nad kwestiami prawnymi dotyczącymi zatrudniania urzędników, awansów, zwalniania, przenoszenia między stanowiskami itp.  W sprawach związanych z jej powinnościami, posiada prawo inicjatywy ustawodawczej.

Władza wykonawcza

Władzę wykonawczą na Tajwanie sprawuje kierowana przez premiera Izba Wykonawcza (tzw. Executive Yuan), w której skład wchodzą również wicepremier, ministrowie i przewodniczący komitetów oraz ministrowie bez teki. Wszyscy konstytucyjni członkowie Izby tworzą Radę Izby Wykonawczej (odpowiednik polskiej Rady Ministrów).

Przewodniczącego Izby Wykonawczej (premiera) powołuje Prezydent, bez konieczności uzyskania dla niego wotum zaufania w Izbie Ustawodawczej. Brak tej konieczności nie oznacza, że premier nie jest poddany ocenie parlamentu – Izba Ustawodawcza może pozbawić premiera urzędu wyrażając wobec niego wotum nieufności (odpowiedni wniosek musi poprzeć co najmniej 1/3 składu Izby, a jego przyjęcie wymaga poparcia przez ponad połowę składu tej Izby). Co ciekawe, w takim przypadku premier musi podać się do dymisji w ciągu 10 dni, ale może jednocześnie zwrócić się do Prezydenta z wnioskiem o rozwiązanie parlamentu (w praktyce instytucja wotum nieufności od wielu lat nie była zastosowana).

Wicepremiera i wszystkich konstytucyjnych ministrów również powołuje Prezydent na wniosek premiera.

Główne siły polityczne Tajwanu

Przez większą część najnowszej historii Tajwanu dominującą siłą polityczną była cChińska Partia Narodowa (Kuomintang, KMT), rządząca wyspą przez 50 lat aż do 2000 r. Partia ta powróciła do władzy po wyborach w 2008, w których zdobyła 53,5% głosów. W kolejnych wygranych wyborach w styczniu 2012 r. otrzymała ona 44,55% głosów (co nadal zapewniało jej zdecydowaną większość parlamentarną). Po ustąpieniu z funkcji przewodniczącego przez Lien Chana 16 lipca 2005 r., ówczesny burmistrz Tajpej – Ma Ying-jeou (馬英九), wybrany został na szefa partii i zwyciężył w wyborach prezydenckich w 2008 i 2012 r.

W wyniku przegranych przez KMT wyborów prezydenckich w styczniu 2016 r., w marcu doszło do wyborów nowego przewodniczącego – została nim była kandydatka w wyborach prezydenckich (od marca do listopada 2015 r.) i była wicemarszałek Izby Ustawodawczej – Hung Hsiu-chu (洪秀柱). 20 sierpnia 2017 r. nowym przewodniczącym KMT został  były wiceprezydent Wu Den-yih (吳敦義). Po ponownie przegranych przez kandydata KMT (Han Kuo-yu, 韓國瑜) wyborach prezydenckich (11 stycznia 2020 r). nowym przewodniczącym partii został Eric Chu (25 września 2021 r.)

KMT dążyła do budowania konstruktywnego dialogu z Chinami. Obecne relacje na linii Tajpej-Pekin zdominowane są przez problematykę gospodarczą i ulegały w latach 2008-2014 stałej poprawie, co cieszyło się poparciem dużego biznesu tajwańskiego (w tym zwłaszcza koncernów tajwańskich o zasięgu globalnym). Od czasu protestów studenckich (kwiecień-maj 2014 r.) dalsze pogłębianie współpracy pomiędzy Tajwanem a Chinami zostało wyhamowane. Obecnie w wyniku wojny handlowej USA-Chiny trwa exodus tajwańskich firm z Chin, zaś stosunki ekonomiczno-polityczne w Cieśninie uległy pogorszeniu.

Drugą z dominujących sił politycznych Tajwanu jest Demokratyczna Partia Postępowa (DPP) stanowiąca (do wyborów prezydenckich ze stycznia 2016 r.) rdzeń opozycji. Partia ta rządziła uprzednio Tajwanem w latach  2000-2008, kiedy to przerwała okres ciągłej władzy Kuomintangu (ówczesny przywódca DPP Chen Shui-bian uzyskał 39,3% głosów w wyborach prezydenckich w 2000 r.). W wyborach w 2004 r. DPP uzyskała 37,9% głosów i nieznacznie więcej (38,2%) w 2008 roku. Niezadowolenie części społeczeństwa z przyjaznej wobec Chin polityki partii KMT spowodowało w ostatnich latach wzrost poparcia dla DPP. 14 stycznia 2012 r. partia ta otrzymała 43,56% głosów w wyborach parlamentarnych oraz 45,63% w wyborach prezydenckich, co jednak nie wystarczyło do ich wygrania.

Dopełnieniem rosnącej popularności DPP była zdecydowana wygrana tego ugrupowania w odbywających się w 2016 r. wyborach prezydenckich i parlamentarnych. 16 stycznia 2016 r. DPP uzyskała samodzielną większość parlamentarną oraz fotel Prezydenta Republiki Chińskiej. Po trwającym cztery miesiące okresie przejściowym, 20 maja 2016 r. nastąpiło zaprzysiężenie Prezydent Tsai oraz powołanie nowego rządu.

W wyniku coraz bardziej gwałtownych protestów w Hong Kongu (sierpień 2019) oraz konfrontacyjnej polityki Pekinu, Demokratyczna Partia Postępowa, mimo przegranych wyborów samorządowych w 2018 r., zdołała utrzymać władzę na szczeblu centralnym, pokonując opozycyjną KMT zarówno w wyborach parlamentarnych jak i prezydenckich, które odbyły się dnia 11 stycznia 2020 r. W wyborach do Yuanu Ustawodawczego DPP uzyskała 45,60 % głosów poparcia, a opozycyjna KMT 40,57%.

DPP opowiada się za większą niezależnością Tajwanu (odrzucając jednak pomysł całkowitej niepodległości), a jej główne założenia polityczne to: sprawiedliwość pokoleniowa (Generational Justice); reforma instytucji rządowych; reforma parlamentu; sprawiedliwość historyczna (Transitional Justice) oraz zaniechanie antagonizowania stronnictw politycznych (An End to Partisanship). Główną różnicą pomiędzy polityką DPP a KMT względem Pekinu jest odrzucenie tzw. Konsensusu 1992 r., który jest polityczną deklaracją stanowiącą, że istnieje wyłącznie jedno państwo chińskie, a Tajwan jest jego częścią. Niemniej, interpretację pojęcia „Chiny” pozostawia się stronom porozumienia. Prezydent Tsai reprezentuje spójne stanowisko tj. zachowania status quo i utrzymania stabilności.  W odniesieniu do relacji zagranicznych Tajwanu Europa rozpoznawana jest przez nowe władze jako jeden z trzech głównych partnerów (wraz z USA i Japonią).

W odniesieniu do spraw wewnętrznych priorytetami są reforma systemu emerytalnego i wymiaru sprawiedliwości. Program reform gospodarczych obecnego rządu charakteryzuje się dużą spójnością i odwołuje się do 4 obszarów: inteligentne rozwiązania dla miast, przemysłu, systemu opieki zdrowotnej, edukacji (wykorzystanie rozwiązań serwerowych i chmurowych (cloud systems)); transport ekologiczny; zielona energia; pozyskiwanie talentów z zagranicy poprzez stworzenie systemu zachęt.

Odkąd rządy na Tajwanie objęła prezydent Tsai Ing-wen, wdrażany jest program „5+2”. Jego celem jest polepszenie sytuacji ekonomicznej kraju poprzez inwestowanie w innowacyjne gałęzie przemysłu.  Cyfra 5 w nazwie oznacza rozwój pięciu głównych innowacyjnych sektorów, czyli zielonej technologii, biomedycyny, obrony narodowej, inteligentnych maszyn oraz planu „Azjatyckiej Doliny Krzemowej” („Asia Silicon Valley”). Cyfra 2 oznacza natomiast organizację modelu rolnictwa oraz gospodarki obiegowej. „Azjatycka Dolina Krzemowa” ma na celu rozwój Internetu Rzeczy (Internet of Things (IoT)), a także wspieranie przedsiębiorstw zaangażowanych w rozwój rynku urządzeń inteligentnych.

Struktura administracji gospodarczej

Za politykę gospodarczą Tajwanu odpowiedzialne jest Ministerstwo Spraw Gospodarczych (MoEA). Ciało to składa się z 16 komórek organizacyjnych, 14 podległych agencji, 6 przedsiębiorstw rządowych oraz 64 zagranicznych przedstawicielstw handlowych.

Za politykę finansową odpowiada Ministerstwo Finansów. W skład jego kompetencji wchodzą zagadnienia związane ze skarbem państwa, sprawami celnymi, podatkowymi oraz zarządzaniem własnością państwa.

W obszarze polityki transportowej (transport lądowy, morski oraz lotniczy) podmiotem odpowiedzialnym jest Ministerstwo Transportu i Komunikacji. Kompetencje resortu podzielone są na cztery główne grupy: transport, turystykę, meteorologię oraz komunikację. Dodatkowo ciało to odpowiedzialne jest za wdrażanie zasad i formułowanie przepisów prawnych związanych z transportem i komunikacją, oraz nadzorowanie podległych mu jednostek organizacyjnych.

Za politykę rolną odpowiada Rada Rolnictwa (Council of Agriculture). W skład kompetencji tej instytucji wchodzą także kwestie dotyczące lasów, rybołówstwa, hodowli zwierząt oraz związane z żywnością. Rada Rolnictwa nadzoruje funkcjonowanie jednostek lokalnych odpowiedzialnych w tym samym zakresie. Kwestie weterynaryjne i fitosanitarne regulujące import na Tajwan produktów pochodzenia mięsnego i roślinnego podlegają kompetencjom jednego, podległego Radzie Rolnictwa, urzędu weterynaryjno-fitosanitarnego: Bureau of Animal and Plant Hygene Inspection and Quarantine (BAPHIQ), którego partnerami po polskiej stronie są Główny Inspektorat Weterynarii i Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

W obszarze polityki klimatycznej kluczową rolę odgrywa Administracja Ochrony Środowiska, która powstała w 1999 r. Instytucja ta liczy siedem departamentów zajmujących się m.in. zarządzaniem odpadami, zabezpieczeniem jakości wody, ochroną jakości powietrza oraz poziomem hałasu.

Największym resortem jest Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, które obejmuje swymi kompetencjami sprawy dotyczące ewidencji ludności (w tym obcokrajowców – Narodowa Agencja Imigracyjna), spraw terytorialnych, budownictwa, obowiązku służby wojskowej, dobrobytu, systemu administracji lokalnej, działań w sytuacjach kryzysowych oraz porządku społecznego.

Dwiema bardzo ważnymi instytucjami mającymi bezpośredni związek z rozwojem przemysłowym Tajwanu, jak i z promocją eksportu, są: Tajwańska Rada Rozwoju Handlu Zagranicznego (Taiwan External Trade Development Council – TAITRA) oraz Instytut Rozwoju Technologii Przemysłowej (Industrial Technology Research Institute – ITRI). TAITRA założona została w 1970 r. jako instytucja typu non-profit wspierającą promocję handlu. W dużym stopniu sponsorowana przez rząd, instytucje przemysłowe oraz kilka komercyjnych organizacji, wspiera tajwańskich producentów w osiąganiu konkurencyjności na rynkach międzynarodowych i w ich ekspansji eksportowej. ITRI, początkowo będący w strukturach administracji publicznej, jest organizacją non-profit podległą Ministerstwu Spraw Gospodarczych, zajmującą się prowadzeniem badań i rozwojem technologii komercyjnych, celem zapewnienia rozwoju sektora prywatnego i wspierania innowacji (zwłaszcza w sektorze teleinformatycznym i nowych technologii). Od 1973 r. instytut ten rozwijał niemal każdą z technologii opracowanych w Hsinchu Science Park – tajwańskiej „dolinie krzemowej” – i jest w dużej mierze odpowiedzialny za tzw. tajwański cud gospodarczy, oraz przypisanie Tajwanu do grupy tzw. czterech azjatyckich tygrysów. Celem tej instytucji jest utrzymywanie statusu Tajwanu jako pioniera nowoczesnych technologii oraz generowanie jego przewagi konkurencyjnej nad pozostałymi gospodarkami świata.

Sądownictwo gospodarcze

Rozstrzyganie spraw gospodarczych odbywa się w sądach lokalnych (pierwszej instancji). Spory te rozstrzyga się w tym samym trybie co procesy cywilne, co oznacza m.in. możliwość odwoływania się do sądów wyższej instancji.

W przypadku sporów gospodarczych strony mogą odwołać się do instytucji arbitrażu. Mimo że Tajwan nie jest stroną konwencji nowojorskiej o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, to w praktyce władze Tajwanu wykonują wyroki arbitrażu międzynarodowego

 Na Tajwanie funkcjonuje Związek Arbitrażowy Tajwanu (www.arbitration.org.tw), który pomaga w rozstrzygani sporów o charakterze gospodarczym.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

W ciągu ostatniego pięćdziesięciolecia Tajwan, startujący z pułapu słabo rozwiniętej gospodarczo, rolniczej wyspy, dokonał ogromnego postępu i aktualnie plasuje się w trzeciej dziesiątce największych gospodarek świata na 21 miejscu (PKB mierzone wg siły nabywczej – World Population Review). Tajwan stał się również światowym liderem w produkcji towarów z szeroko pojętej branży informatycznej. Początkowo tajwańska gospodarka opierała się na amerykańskiej pomocy ekonomicznej, z czasem jednak Tajwan stał się wiodącym inwestorem i kredytodawcą, w szczególności dla krajów azjatyckich. Wyspa jest czołowym inwestorem w ChRL (według oficjalnych tajwańskich danych 62% inwestycji Tajwanu trafiło do Chin) oraz jednym z sześciu największych inwestorów w Wietnamie, dokąd wiele podmiotów gospodarczych z Azji Wschodniej przenosi swoją produkcję w związku z rosnącymi kosztami pracy w Chinach. Tajwan zajmuje szóste miejsce na świecie pod względem wielkości rezerw walutowych (630 mld USD w listopadzie 2021 r.) będąc jednocześnie jednym z większych na świecie posiadaczem długu zagranicznego USA (201 mld USD w lipcu 2023 r. 10 na świecie). 

Główne sektory gospodarki

Tajwan, którego gospodarka w większości oparta jest na eksporcie, należy do tzw. nowo uprzemysłowionych gospodarek o wysokiej dynamice wzrostu. Ponieważ wyspa uboga jest w zasoby naturalne, rdzeniem produkcji przemysłowej są towary, których wytworzenie wymaga wysoce wyszkolonej siły roboczej oraz specjalistycznego know-how. W ostatnich dwóch dekadach informatyka i elektronika stały się głównymi siłami napędowymi gospodarki wyspy. Sektory elektroniczne rozwijały się początkowo na bazie OEM (Original Equipment Manufacturer), co oznaczało, że przemysł tajwański wytwarzał modele zaprojektowane przez wielkie koncerny międzynarodowe, a następnie sprzedawał je pod ich markami. Firmy tajwańskie z czasem w dużej mierze przekształciły się w producentów ODM (Original Design Manufacturer), oferując coraz więcej modeli opartych na lokalnych pomysłach innowacyjnych. Poza kilkunastoma dużymi korporacjami takimi jak Acer, ASUS, HTC oraz MSI, produkcja w trybie OEM wciąż jest rdzeniem działalności małych i średnich przedsiębiorstw. Dzielą one swoją produkcję na dobra wysokiej klasy wyprodukowane na Tajwanie oraz na produkcję masową realizowaną na terenie Chin. Ze względu na niski standard ochrony praw autorskich oraz własności intelektualnej w ChRL, przedsiębiorstwa tajwańskie produkujące w trybie ODM, utrzymują niemal całą produkcję zaawansowaną technologicznie na Tajwanie.

Tajwan posiada również dobrze rozwinięty przemysł metalurgiczny, w tym lekkich stopów aluminium, które wykorzystywane są przez miejscowe przedsiębiorstwa wytwarzające rowery i ich części (Tajwan jest krajem wytwarzającym najwięcej dóbr związanych z rynkiem rowerów: firmy GIANT i Merida wspólnie posiadają ponad 10% światowego rynku gotowych rowerów; GIANT jest największym światowym producentem posiadającym samodzielnie 7% światowego rynku.) oraz koła samochodowe. Rozwinięty jest także sektor urządzeń precyzyjnych (w tym wycinarek sterowanych numerycznie CNC) oraz maszyn przemysłowych.

Rolnictwo stanowi znikomą część eksportu Tajwanu (udział rolnictwa w PKB wyniósł w 2018 r. 1,6%). Uprawia się najczęściej ryż, słodkie ziemniaki, kukurydzę, orzechy arachidowe, trzcinę cukrową, owoce tropikalne, warzywa, soję oraz herbatę. Dochodową grupą produktów rolniczych są również orzechy palmy arekowej, tzw. betel (popularna na Tajwanie używka).

Sektor usług jest wysoko rozwinięty (w roku 2018 stanowił on 63,5% udziału w PKB Tajwanu). Głównymi rodzajami usług są usługi handlowe (15,9% PKB) oraz finansowe, ubezpieczeniowe i obrotu nieruchomościami.

W czerwcu 2013 r. Tajwan podpisał umowę dwustronną z Chinami o handlu usługami, co mogłoby wpłynąć na dalszy rozwój tego sektora, jednak umowa ta nie została ratyfikowana przez parlament z powodu protestów społecznych (tzw. ruch słoneczników).

W strukturze eksportu daje się zauważyć bezwzględną dominację produktów wysokiej technologii, głównie tzw. „3C” (Computers, Communications, Consumer-Electronics), które stanowią przeszło 48% wszystkich eksportowanych towarów. Tajwan przoduje w świecie m.in. w produkcji pamięci ROM programowanej maską (mask ROM, 100% udziału w rynku światowym), Cable CPE (89%), notebooków (86,9%), płyt głównych (86,3%), przenośnych urządzeń nawigacyjnych (70,5%), urządzeń WLAN (66,7%), urządzeń DSL CPE (64%), monitorów LCD (65,7%), dysków optycznych, komputerów stacjonarnych, włókien szklanych i wielu innych.

Jednymi z najbardziej znanych przedsiębiorstw tajwańskich są ASUS, Acer, BENQ produkujące sprzęt komputerowy, HTC zajmujące się produkcją urządzeń mobilnych oraz GIANT i Merida, będące czołowymi producentami rowerów. Jednym z największych przedsiębiorstw tajwańskich jest Hon Hai Precision Industries (znana również pod nazwą handlową Foxconn), którego większość produktów jest wytwarzana w systemie OEM dla firm takich jak Dell, Apple, Sony, HP, IBM oraz Nokia. Foxconn w samych tylko Chinach posiada jednostki produkcyjne zatrudniające ponad milion osób. Niemal każde popularne urządzenie elektroniczne jest przynajmniej częściowo wytwarzane przez tę korporację.

Niezwykle rozwiniętym sektorem jest również sektor włókien o specjalnym przeznaczeniu, takich jak np. włókna szklane (43,2% produkcji światowej), włókna węglowe, nylon (9,2%) i neopren. Obecnie sektorami gospodarki, w których Tajwan dąży do uzyskania statusu pioniera są biotechnologia oraz technologie przyjazne środowisku naturalnemu, w szczególności fotowoltaika.

W celu promocji rozwoju gospodarczego napędzanego przez innowacyjność, rząd Demokratycznej Partii Postępowej opracował nowy model rozwoju gospodarczego, czyli wspomniany powyżej program „5+2”, który skupia się na unowocześnieniu przemysłu. Ośrodek inicjatywy usytuowany jest w Taoyuan naprzeciwko stacji kolei dużych prędkości w dzielnicy Zhongli.

Bieżąca sytuacja gospodarczo-handlowa Tajwanu

Obroty towarowe handlu zagranicznego Tajwanu w 2022 roku wyniosły ok. 9,074.5 mld USD, w tym eksport  4,794.4 mld USD, import 4,280.1 mld USD. Eksport towarów z UE na Tajwan wzrósł w stosunku do roku 2020 (29 mld USD) i wyniósł w 2021 roku 36,9 mld USD.  Chiny nadal są największym partnerem handlowym Tajwanu – obroty handlowe z Chinami w 2022 r. wyniosły 2,713.9 mld USD, w tym eksport 1,859 mld USD, import 854,9 mld USD. UE utrzymuje pozycję największego inwestora zagranicznego na Tajwanie (26% wartości skumulowanych inwestycji zagranicznych na Tajwanie).

Wzrost PKB Tajwanu w 2023 r. oszacowano na 1,42%. Według wstępnych szacunków Narodowego Biura Statystyk Republiki Chińskiej, przewiduje się, że wzrost gospodarczy w 2024 roku wyniesie 3.32%. Perspektywy gospodarki tajwańskiej na 2024 r. są optymistyczne.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Produkt Krajowy Brutto Tajwanu wzrósł w 2022 r. o 2,35%. 

Źródło: TRE,DGBAS, CEPD, BOFT, Central Bank, EETO, IMF, MOEA, NDC, National Statistics of Republic of China (Taiwan)

Inflacja

W lipcu 2023 r. inflacja  wyniosła 1,88 %. Przewiduje się, że w roku 2024 poziom inflacji wyniesie ok. 1,58%.

Bezrobocie

W lipcu 2023 r.  stopa bezrobocia wyniosła 3,56%, co stanowiło wyrównany poziom względem roku poprzedzającego (3,66%). W czerwcu 2023 roku uczestnictwo w rynku pracy wyniosło do 59,17%, (w porównaniu z rokiem 2022, liczba osób zatrudnionych utrzymała się na stabilnym poziomie). W listopadzie 2022 roku średnie miesięczne wynagrodzenie wyniosło 57,718 TWD (ok. 1,675 EUR po kursie w listopadzie 2023 roku), co stanowi wzrost w stosunku do analogicznego okresu w 2021 roku o 3,45%. Dodatkowo należy nadmienić, że z dniem 1 stycznia 2023 r. miesięczna płaca minimalna została podniesiona do poziomu 26,400 TWD (ok. 865 USD; wzrost o 4,5% względem roku poprzedniego). Minimalna stawka godzinowa wzrosła do poziomu 176 NTD.

Produkcja przemysłowa

W 2022 r. Index Produkcji Przemysłowej wyniósł (za rok bazowy przyjęto 2016) 132,9 punktów. Wskaźnik ten w porównaniu do 2021 r. wzrósł o 1% Aktualnie, tj. październik 2023, odnotowuje się tendencje spadkowe: produkcja przemysłowa na Tajwanie spadła o 2,32% w porównaniu z 2022 r.

Giełda papierów wartościowych

Główny indeks giełdowy na Tajwanie (TAIEX) wzrósł o 3288 punktów, czyli aż 23,25% od początku 2023 roku. 

Tajwańska giełda papierów wartościowych

Źródło: Taiwan Stock Exchange

Kursy walut

Kurs wymiany Nowego Dolara Tajwańskiego (powszechnie na Tajwanie zapisywanego skrótem NTD, jednak w nomenklaturze międzybankowej, w tym w notowaniach NBP – funkcjonującego pod skrótem TWD) jest relatywnie stabilny ze wskazaniem na aprecjację, co ma związek z rekordowym eksportem towarów zagranicę w 2021 roku. TWD nie należy do walut kluczowych dla międzynarodowego rynku walutowego – przeważnie podąża on za USD (wzrost wartości NTD względem USD rok do rok to 1,177%) oraz za japońskim jenem (JPY).

Zagraniczne rezerwy walutowe

Tajwan posiada jedne z największych zagranicznych rezerw na świecie – w lutym 2023 r. ich wartość wyniosła 558 mld USD. Tajwan zajmuje aktualnie szóstą  pozycję na świecie pod względem wielkości rezerw – po Chinach, Japonii, Szwajcarii, Arabii Saudyjskiej i Rosji.

Handel zagraniczny

Łączna wartość tajwańskiego handlu zagranicznego w 2022 r. wyniosła 9,074.5 mld USD. Łączna wartość eksportu wyniosła 4,794.4 mld USD (wzrost o 7%), zaś importu 4,280.1 mld USD (wzrost o 12%).

Handel Tajwanu z głównymi partnerami (mld USD)

Źródło: BOFT, MOF

Wartość handlu z UE uległa zauważalnej zmianie w porównaniu z 2020 r. Tajwański import z UE zwiększył się o 27,24%, zaś eksport do UE zwiększył się o 38,98%. Trend ten nadal utrzymuje tendencję wzrostową: w 2022 r. eksport do UE wzrósł o ponad 46,17% w porównaniu z 2020 r. W obrotach handlowych z UE Tajwan odnotowuje powiększający deficyt handlowy, co powoduje znaczącą różnicę względem obrotów z USA.

Widoczna jest tendencja spadkowa w tajwańskim handlu z Chinami i Hongkongiem (traktowanych łącznie), jednak nadal pozostają oni głównym partnerem handlowym Tajwanu. Tajwański eksport do Chin i Hongkongu stanowił w 2023 r. (od stycznia do października) 31,54% całego eksportu, dzięki czemu Chiny (z Hongkongiem) nadal są największym partnerem handlowym Tajwanu, przed Japonią i USA. Jeśli by traktować kraje ASEAN jako jedną gospodarkę, to otrzymując 17,4% całego eksportu tajwańskiego zajęły by one drugie miejsce.

Jednym z priorytetów administracji Prezydent Tsai Ing-wen jest ograniczenie zależności gospodarki Tajwanu od rynku Chińskiej Republiki Ludowej. W związku z tym opracowano nową strategię rozwoju tajwańskiego handlu zagranicznego, nazwaną „New Southbound Policy”. Ta inicjatywa polityczna ma celu rozwój dwustronnych relacji handlowych między Tajwanem oraz wschodzącymi gospodarkami państw Azji Południowej, Azji Południowo-Wschodniej oraz Oceanii. Strategia opiera się na budowaniu relacji w zakresie gospodarki, technologii, szkolnictwa i przedsięwzięć kulturalnych, które mają na celu zwiększenie wymiany między Tajwanem, a tymi państwami.

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne

Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych na Tajwanie w 2023 r. w okresie styczeń-lipiec spadła o 26,97% w porównaniu do analogicznego okresu w 2022 r. i wyniosła ok. 6,4 mld USD. Niewielki spadek odnotowano także w inwestycjach zagranicznych pochodzących z Chin – 2,23%. Od 2014 odnotowano znaczny wzrost inwestycji w związku z poluzowaniem przez władze ograniczeń dla przedsiębiorstw zagranicznych przy inwestowaniu w tajwański sektor finansowy, jak i z otwarciem tajwańskiego rynku na transakcje w RMB.

Wartość inwestycji wychodzących z Tajwanu również nieznacznie spadła w okresie styczeń - lipiec 2023 r. – inwestycje do Chin zamknęły się kwotą 1,91 mld USD (spadek w porównaniu z analogicznym okresem roku 2022 o 6,81%), a inwestycje poza Chinami zamknęły się kwotą 8,97 mld USD (spadek o 2,73% wobec analogicznego okresu w roku poprzedzającym).

Największymi tajwańskimi inwestorami za granicą pozostają niezmiennie wielkie koncerny elektroniczne, a także instytucje finansowe (np. firma TSMC – światowy lider w produkcji półprzewodników – przekazała 2 mld USD na Wyspy Dziewicze, celem reinwestycji w powiązaną z nią spółką TSMC Global Ltd., Cathay Life Insurance zainwestowało 645 mln USD w Wielkiej Brytanii, a Chinatrust Commercial Bank 520 mln USD w Japonii). Pandemia Covid i związany z nią niedobór półprzewodników spowodował znaczny wzrost zainteresowania tajwańskim przemysłem technologicznym na świecie. W sierpniu 2023 r. ogłoszona została budowa - pierwszej w Europie - fabryki TSMC w Niemczech, której otwarcie jest wstępnie planowane na 2027 r. Oprócz tego TSMC rozpoczął budowę fabryki w amerykańskim stanie Arizona, która ma zacząć produkcję w 2025 r., oraz ogłosił plan zbudowania drugiej fabryki w Japonii. Spowodowało to znaczny wzrost wartości tajwańskich inwestycji w USA, Japonii i Europie. 

W dalszym ciągu odnotowuje się duże inwestycje tajwańskie w Chinach – m.in. w związku z poluzowaniem przez tajwańskie władze obostrzeń na inwestycje branż DRAM i chemicznej na terytorium ChRL, tajwańska United Microelectronics Corp. (drugi na świecie po TSMC producent półprzewodników) zainwestowała tam w 2014 r. 711 mln USD, a siedem tajwańskich firm chemicznych zainwestowało łącznie 264 mln USD w sektor chemiczny w regionie Xiamen. Niemniej jednak, od kilku lat obserwuje się stagnację przyrostu nowych inwestycji tajwańskich po drugiej stronie Cieśniny, głównie ze względów politycznych.

Inwestycje chińskie na Tajwanie są niewielkie i spadają na przestrzeni ostatnich lat. W okresie styczeń –  czerwiec 2023 r. wyniosły 16,66 mln USD, co oznacza spadek kwoty bezpośrednich inwestycji zagranicznych o 2,23% w porównaniu do analogicznego okresu 2022 roku. Inwestycje chińskie na Tajwanie znajdują się pod ścisłą kontrolą ze względu na ich potencjalne zagrożenie dla jego niezależności.

Tajwańskie inwestycje zagraniczne za granicą (mln USD)

Źródło: Investment Commission, MOEA

Inwestycje zagraniczne na Tajwanie (mln USD)

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

W 1971 r. Tajwan został wykluczony z ONZ oraz pozbawiony członkostwa w Międzynarodowym Funduszu Walutowym (1980 r.) i innych organizacjach systemu NZ. W związku z powyższym, Tajwan pomimo znaczących osiągnięć gospodarczych nie miał możliwości aktywnego zajęcia stanowiska wobec szeregu istotnych problemów globalnych.

Obecnie Tajwan jest członkiem następujących organizacji międzynarodowych:

• Światowa Organizacja Handlu (WTO; 2002) – pod nazwą „Wydzielony obszar celny Tajwanu, Peskadorów, wysp Kinmen i Matsu”
• Azjatycki Bank Rozwoju (ADB) – pod nazwą „Tajpej, Chiny”
• Układ o Współpracy Gospodarczej Azji i rejonu Pacyfiku (APEC) – pod nazwą „Chińskie Tajpej”
• Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOl) – pod nazwą „Chińskie Tajpej”

Ponadto, władze w Tajpej zawarły dwustronne umowy m.in. o ochronie inwestycji, o unikaniu podwójnego opodatkowania, o ochronie praw autorskich, o współpracy na różnorakich polach – z licznymi państwami, w tym z państwami członkowskimi UE.

Tajwan podpisał również kilka porozumień o wolnym handlu – głównie z państwami, które utrzymują z nim stosunki dyplomatyczne (m.in. Honduras, Salwador, Gwatemala i Nikaragua – wartość eksportu do tych krajów wynosi jednak zaledwie ok. 1% tajwańskiego eksportu ogółem i są to głównie produkty rolnicze), a także z Singapurem i z Nową Zelandią (2013). W 2023 r. Stany Zjednoczone i Tajwan podpisały dokument ,,U.S. – Taiwan Initiative on 21st Century Trade First Agreement” (,,Inicjatywa USA-Tajwan w sprawie handlu w XXI wieku”) mający na celu ułatwienie i pogłębienie dwustronnej wymiany handlowej.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Współpraca gospodarcza – zarówno handlowa, jak i inwestycyjna – między Unią Europejską a Tajwanem jest bardzo dobrze rozwinięta.

Dwustronna wymiana handlowa między Tajwanem a Unią Europejską osiągnęła w 2022 r. wartość 75,27 mld USD, co czyni UE piątym co do wielkości partnerem handlowym Tajwanu. W 2022 r. eksport Tajwanu do UE wyniósł 34,93 mld USD, co oznacza wzrost o 9,81% w stosunku do roku poprzedniego i plasuje UE na 5. miejscu pod względem wielkości rynku eksportowego. Tymczasem import Tajwanu z UE wyniósł 40,38 mld USD, co oznacza wzrost o 9,17% i plasuje UE na 5. miejscu pod względem wielkości źródła importu.

Obroty handlowe z Tajwanem stanowiły w 2022 r. 1,5% całości obrotów handlowych UE, a ogólna pozycja Tajwanu jako partnera handlowego UE zdecydowanie wzrosła (z 23. miejsca w roku 2016 do 12 miejsca w roku 2022). Tajwan posiada ujemny bilans w wymianie handlowej z UE: w 2022 r. import stanowił 1.6% całego importu z krajów UE, a eksport 1,4%. Import z UE wzrósł o 3,4 punkty procentowe w porównaniu z 2021 r., a eksport spadł o 0,6 punktów procentowych.

W handlu między UE a Tajwanem dominują produkty przemysłowe: w 2022 r. stanowiły aż 99.5% importu oraz 95.5% eksportu. Pozostałe produkty to owoce morza (0,1% importu i 0,2% eksportu) oraz produkty rolne (0,4% importu oraz 4,2% eksportu). Najważniejsze produkty przemysłowe zarówno w imporcie, jak i w eksporcie, to maszyneria i urządzenia (kolejno 58,2% i 49,6%).

Wymiana handlowa Tajwanu z największymi partnerami z UE w 2022 r. (wg danych UE; zmiana w stos. do 2021 r. wg danych tajwańskich)

​​​​​​Źródło: BOFT (Bureau of Foreign Trade), UE

Dwustronna wymiana handlowa

Polska nie należy do najważniejszych europejskich partnerów handlowych Tajwanu. Z obrotami na poziomie 1723 mln USD. Polska zajęła w 2022 r. 7. miejsce wśród zagranicznych partnerów handlowych Tajwanu z krajów UE. Eksport Tajwanu do Polski wyniósł 1291 mln USD, przy czym głównie obejmował elektroniczne układy scalone, wyroby walcowane płaskie ze stali nierdzewnej, śruby, aparaty telefoniczne, silniki i generatory elektryczne, części samochodowe itp.

Dane dotyczące dwustronnych obrotów handlowych podawane przez Ministerstwo Gospodarki znacznie się jednak różnią od danych tajwańskich. Trudno jednoznacznie wyjaśnić przyczyny aż tak dużej rozbieżności danych. Różnica w danych polskich i tajwańskich wynika zapewne przede wszystkim z odmiennej klasyfikacji eksportu przez tajwańskie urzędy statystyczne – prawdopodobnie zachodzi zależność, że kiedy tajwańskie towary przekraczają granicę celną UE np. w Hamburgu, władze Tajwanu traktują ten fakt jako eksport do Niemiec, władze polskie zaś, zgodnie ze standardami UE, traktują go jako import z Tajwanu (tabele prezentujące zarówno dane tajwańskie jak i polskie zamieszczono poniżej – dla zachowania skali porównawczej obydwie tabele prezentują wartości w USD). 

Wymiana handlowa Tajwanu z Polską (dane tajwańskie; mln USD):

Źródło: BOFT

Wymiana handlowa Polski z Tajwanem (dane polskie; mln USD):

Źródło: Ministerstwo Gospodarki / Ministerstwo Rozwoju, Główny Urząd Statystyczny

W roku 2021 największy udział w polskim eksporcie na Tajwan miały nadal wyroby przemysłu maszynowego (18,5%) oraz produkty przemysłu elektronicznego (17,7% eksportu ogółem), a także produkty spożywcze oraz inne pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Eksport produktów spożywczych wydaje się mieć potencjał do dalszego wzrostu – zwłaszcza, że w ostatnich latach wybrane produkty rynku spożywczego jak np. jabłka zostały dopuszczone do rynku tajwańskiego.. Trwają również starania o dopuszczenie polskiej borówki wysokiej na rynek tajwański.

W roku 2011 Tajwan utracił pozycję czwartego największego polskiego partnera handlowego w Azji na rzecz Indii, a w kolejnych latach spadł jeszcze o dwie pozycje. Obecnie zajmuje siódme miejsce po Chinach, Korei, Japonii, Indiach, Singapurze i Wietnamie. W 2022 r. eksport Polski do Tajwanu wyniósł 432 mln USD, którego głównym przedmiotem były produkty farmaceutyczne, miedź i produkty z miedzi, samochody osobowe, części pojazdów mechanicznych, pióra itp.

Wzajemne inwestycje

Brak jest dostępnych i wiarygodnych danych dotyczących wielkości tajwańskich inwestycji w Polsce. W Polsce obecnych jest ponad 30 firm z kapitałem tajwańskim – strona tajwańska nieoficjalnie ocenia, że inwestycje tajwańskie nie przekraczają kwoty 100 mln USD i że generują ok. 3.000 miejsc pracy. Nie odnotowano istotnych bezpośrednich inwestycji zagranicznych z Polski na Tajwanie (oficjalne dane tajwańskie podają, że w ostatnich latach kwota ta nie przekroczyła 150 tys. USD, w 2021 roku wyniosła ona rekordowe 133 tys. USD). Według statystyk tajwańskich skumulowane inwestycje Tajwanu w Polsce w latach 1952–2022 wyniosły 4682 mln USD, a obecnie około 43 tajwańskich przedsiębiorstw inwestuje w Polsce.

Należy jednak podkreślić, że rzeczywista skala inwestycji tajwańskich w Polsce (oraz polskich na Tajwanie) nie jest możliwa do prostego zbadania. Trudności te wynikały między innymi z dotychczasowego braku umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Umowa została podpisana między Polską a Tajwanem 21 października 2016 r. Dzięki temu firmy tajwańskie inwestujące w Polsce nie będą musiały już dokonywać tych inwestycji poprzez państwa pośrednie. Przed podpisaniem umowy Niderlandy stanowiły formalnie źródło większości de facto tajwańskich inwestycji nie tylko w Polsce, ale i w Europie (57% wszystkich oficjalnych inwestycji tajwańskich).

Obecnie trwają intensywne prace nad dalszym rozwojem współpracy w dziedzinie edukacji i nauki oraz nad uruchomieniem na szeroką skalę sektora usług turystycznych. Wzrasta także potencjał we współpracy technologicznej. W maju 2022 r. Grzegorz Piechowiak odwiedził Tajwan a podczas jego wizyty podpisano Memorandum of Understanding między Siecią Badawczą Łukasiewicz, Taiwan Electrical and Electronic Manufacturers' Association (TEEMA) oraz Industrial Technology Research Institute (ITRI). W czerwcu podpisano porozumienie dotyczące planowanej polsko-tajwańskiej grupy współpracy wodorowej. Od września 2022 r. funkcjonuje polsko-tajwańska grupa robocza ds. półprzewodników, której zadaniem jest wspieranie dwustronnej współpracy w dziedzinie mikroelektroniki.

W czerwcu 2023 roku minister Kung Ming-hsin z National Development Council odwiedził Polskę a podczas jego wizyty podpisano porozumienie między EXATEL S.A. i Chunghwa Telecom inicjucjące polsko-tajwańską współpracę w zakresie mikroelektroniki. We wrześniu Polska po raz pierwszy wzięła w Semicon Taiwan – największych targach półprzewodnikowych na Tajwanie, podczas których obecnych było 7 polskich firm (CEZAMAT, Digital Core Design, Ensemble3, Fluence Technology, QNA, Vigo Photonics, XTPL). Polskie stoisko otworzył minister Wojciech Murdzek.

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Poza sektorem teleinformatycznym, chłonącym wszelkie inwestycje oraz kadrę inżynierską z zagranicy, Tajwan jest stosunkowo zamkniętym rynkiem, wymagającym dużych nakładów finansowych i zaufanych partnerów lokalnych w celu skutecznego prowadzenia biznesu, zwłaszcza w sektorze usług. Niemniej jednak sytuacja zaczyna się zmieniać, trwają prace nad znaczącymi reformami deregulacyjnymi w wielu sektorach gospodarki (co wymusza m.in. obecność Tajwanu do WTO, ale także strategia pozyskiwania talentów z zagranicy. Tajwan osiągnął drugi raz z rzędu bardzo wysoką pozycję w publikowanym corocznie przez Bank Światowy raporcie Doing Business (wzrost z 19. miejsca w 2014 r. na 11. miejsce w 2015 r. i 2016 r. ale ponowny spadek na 13 miejsce w 2019 r.). Pod względem ochrony inwestorów, ściągalności podatków, dostępności kredytów, uzyskiwania pozwoleń budowlanych i in. kryteriów oceny stosowanych przez Bank Światowy, Tajwan wciąż wypada nieco słabiej niż gospodarki Singapuru (2), Korei Południowej (4), Hongkongu (5), ale znacznie lepiej niż Malezja (24). Związane jest to z dość skomplikowanymi procedurami i nadmiernym zbiurokratyzowaniem.

Polscy przedsiębiorcy nie zgłaszają poważniejszych problemów w dostępie do tajwańskiego rynku, a odnotowywane przez placówkę trudności polskiego biznesu wynikają najczęściej z braku znajomości szczegółowych przepisów obowiązujących na Tajwanie, bądź z odmiennej od polskiej kultury biznesu.

Pewnym utrudnieniem w rozwoju współpracy gospodarczej z Tajwanem jest brak umów dwustronnych w związku z brakiem stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polską a Tajwanem. Chociaż nie stwierdza się żadnych zasadniczych przeszkód w dostępie polskich produktów i usług do rynku tajwańskiego (poza sektorem spożywczym), to jednak brak dwustronnej bazy traktatowej – w połączeniu z częściowym uregulowaniem tej współpracy przez inne państwa (w tym europejskie) – istotnie utrudnia dostęp polskiego eksportu do rynku lokalnego.

Pomimo, iż Tajwan jest rozwiniętą gospodarką rynkową, szereg lokalnych uregulowań prawnych w skuteczny sposób utrudnia import dóbr z krajów UE jak i z innych regionów świata. Jedną z największych niedogodności jest brak uznawania wielu norm międzynarodowych, w tym także norm kontrolnych UE. Powoduje to konieczność czasochłonnego przeprowadzania wszystkich niezbędnych badań i procedur certyfikacyjnych w instytucjach tajwańskich (wyjątek stanowią surowce oraz komponenty niezbędne do prowadzonej na wyspie produkcji). Według tajwańskiego Departamentu Celnego około tysiąca produktów podlega zwolnieniu z opłat celnych. Istnieją także specjalne bezcłowe strefy handlowe w pobliżu portów oraz lotnisk, służące do produkcji reeksportowej. Produkty obłożone najwyższymi taryfami celnymi obok produktów rolnych to tekstylia, pojazdy mechaniczne i alkohol, dla którego stawki wynoszą co najmniej 25%. Bardzo silnie chroniony jest rynek rolny Tajwanu – zarówno poprzez wysokie cła, jak i skomplikowane procedury fitosanitarne. W przypadku produktów spożywczych i rolnych instytucją zajmującą się dopuszczeniem do rynku są: Agencja Inspekcji Zdrowia Zwierząt i Roślin (Animal and Plant Health Inspection Agency) oraz Departament Zdrowia (Department of Health), a także Tajwańska Administracja ds. Żywności i Leków (Taiwan Food and Drug Administration). Agencje te publikują wymagania, jakie muszą być spełnione, aby import danego produktu na Tajwan był możliwy.

Aktualnie na rynek Tajwanu dopuszczone są polskie produkty sektora mleczarskiego (mleko, mleko w proszku, sery, jogurty i in.), a także soki. Od lutego 2014 r. zawieszona została zgoda na import na Tajwan polskiej wieprzowiny (w związku z wykryciem w Polsce przypadków afrykańskiego pomoru świń), jednak trwają intensywne prace nad ponownym otwarciem rynku. Jednocześnie w listopadzie 2016 r. służby weterynaryjne Tajwanu oficjalnie poinformowały o otwarciu rynku na eksporty polskiego drobiu (zawieszony w grudniu 2016 ze względu na występowanie wirusa ptasiej grypy). Trwają również prace nad otwarciem tajwańskiego rynku na  borówkę wysoką.

Ochrona własności przemysłowej i intelektualnej

W 1999 r. na Tajwanie powstało Biuro ds. Własności Intelektualnej (Intelectual Property Office), które z dużą skutecznością wdraża standardy oraz kontroluje przestrzeganie polityki ochrony własności intelektualnej. Standardy Tajwanu uznawane są za porównywalne z krajami objętymi Porozumieniem w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS).

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Ceny nieruchomości na Tajwanie są wysokie, co związane jest przede wszystkim z bardzo wysokimi cenami ziemi (z racji wyjątkowo ograniczonego terytorium nadającego się pod zabudowę). Wiele osób decydujących się na zakup nieruchomości wybiera więc tereny na obrzeżach stref miejskich. Miastami o najwyższych cenach nieruchomości są kolejno Tajpej, Kaohsiung oraz Taichung.

18 grudnia 2009 r. Polska została dodana do grupy krajów, których obywatele oraz podmioty prawne mogą swobodnie nabywać nieruchomości (bez konieczności posiadania karty stałego pobytu) na cele: mieszkalne, biurowe, sklepowe i magazynowe, tworzenie szpitali oraz kościołów, szkół dla obcokrajowców, cmentarzy oraz pod tereny inwestycyjne (wspierające realizację lokalnych projektów budowlanych). Na Tajwanie istnieje zakaz zakupu oraz wynajmu terenów leśnych, farm rybnych, terenów łowieckich, gruntów posiadających złoża surowców mineralnych, źródeł wodnych oraz terenów ufortyfikowanych i mających znaczenie militarne bądź znajdujących się na obszarach przygranicznych. W przypadku wynajmu nieruchomości zwyczajowo wymagane jest pozwolenie na pobyt, lecz niektórzy najemcy skłonni są wynająć nieruchomość osobom nieposiadającym wspomnianego dokumentu.

Powierzchnia nieruchomości na Tajwanie podawana jest w pingach (坪), używanej po dzień dzisiejszy jednostce pochodzącej z czasów japońskiego zwierzchnictwa nad wyspą (1 ping = 3,306 m2).

System zamówień publicznych

Chociaż Tajwan jest sygnatariuszem porozumienia w sprawie zamówień publicznych (WTO GPA), które zaczęło obowiązywać w lipcu 2009 r., to jednak wciąż ocenia się, że tajwańskie procedury przetargowe są nieprzejrzyste, a nakładane na zagraniczne przedsiębiorstwa ograniczenia często dyskwalifikują je już na starcie. Wiele z przeprowadzanych przetargów jest de facto całkowicie niedostępnych dla przedsiębiorstw spoza Tajwanu. Problematyczny jest także krótki okres następujący od opublikowania ogłoszenia przetargowego do zamknięcia procedur aplikacyjnych oraz fakt, że ogłoszenia publikowane są najczęściej jedynie w języku chińskim.

Problematyka zamówień publicznych jest stałym elementem dyskusji na tematy gospodarcze pomiędzy Unią Europejską a Tajwanem, jednak jak dotąd naciski Brukseli zmierzające do dostosowania tajwańskich regulacji do międzynarodowych standardów wciąż nie odniosły zamierzonych rezultatów, choć należy odnotować postęp pod nową administracją, której zależy na szerokim pakiecie wzajemnych udogodnień (w tym wypracowaniu podstaw do podpisania porozumienia BIA – Bilateral Investment Agreement).

Na Tajwanie:

Adresy stron władz wyspy:

Administracja Ochrony Środowiska (EPA):

http://www.epa.gov.tw/en/

Bank Centralny:

http://www.cbc.gov.tw/mp2.html

Agencja Inspekcji Zdrowia Zwierząt i Roślin:

www.aphia.gov.tw/en/

Biuro ds. Własności Intelektualnej:

http://www.tipo.gov.tw/mp.asp?mp=2

Ministerstwo Edukacji (MOE):

http://english.moe.gov.tw/mp.asp?mp=1

Ministerstwo Finansów (MOF):

http://www.mof.gov.tw/engWeb/mp.asp?mp=2

Ministerstwo Spraw Gospodarczych (MOEA):

http://www.moea.gov.tw/Mns/english/home/English.aspx

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (MOI):

http://www.moi.gov.tw/english/index.aspx

Ministerstwo Sprawiedliwości (MOJ):

http://www.moj.gov.tw/mp095.html

Ministerstwo Spraw Zagranicznych (MOFA):

http://www.mofa.gov.tw/en/default.html

Ministerstwo Transportu i Komunikacji (MOTC):

http://www.motc.gov.tw/en/index.jsp

Prezydent:

http://english.president.gov.tw/

Rada Rozwoju Narodowego (NDC)

http://www.ndc.gov.tw/encontent/

Rada Rolnictwa Yuanu Wykonawczego (COA):

http://eng.coa.gov.tw/index.php

Portal władz Tajwanu:

http://www.taiwan.gov.tw/mp.asp?mp=999

Yuan Legislacyjny (parlament):

http://www.ly.gov.tw/en/innerIndex.action

Yuan Wykonawczy:

http://www.ey.gov.tw/en/

Yuan Sądowniczy:

http://www.judicial.gov.tw/en/

Yuan Kontrolny:

http://www.cy.gov.tw/mp.asp?mp=21

Strony o charakterze gospodarczym:

Invest In Taiwan:

http://investintaiwan.nat.gov.tw/eng/main.jsp

Instytut Rozwoju Technologii Przemysłowych:

https://www.itri.org.tw/eng/

Park Naukowy Hsinchu:

http://www.sipa.gov.tw/english/index.jsp

Tajwańska Rada Rozwoju Handlu Zagranicznego (TAITRA):

http://www.taitra.com.tw/index.asp

Urząd Statystyczny:

http://eng.stat.gov.tw/mp.asp?mp=5

Związek Arbitrażowy Tajwanu:

http://www.arbitration.org.tw/english/index.html

Transport:

Port lotniczy Taipei (TPE - Taoyuan Int. Arp.):

http://www.taoyuan-airport.com/english/Index/

Port morski w Kaohsiung:

http://kh.twport.com.tw/en/

Tajwańskie Szybkie Koleje:

http://www.thsrc.com.tw/en/?lc=en

Koleje Tajwańskie:

http://www.railway.gov.tw/en/

Prasa anglojęzyczna:

Taipei Times:

http://www.taipeitimes.com/

The China Post:

http://www.chinapost.com.tw/

Focus Taiwan News Channel:

http://focustaiwan.tw/

Inne:

Program „Working Holiday” na Tajwanie

http://www.youthtaiwan.net/WorkingHolidayen/

Biuro Polskie w Tajpej (oficjalne przedstawicielstwo RP na Tajwanie)

http://poland.tw/